Goeiemorgen, Oude Boeken…

Wanneer Erik Tonen ’s ochtends zijn meer dan bevallige antiquariaat aan de Antwerpse Kloosterstraat betreedt, laat hij het zelden na om zijn papieren vrienden toe te spreken met de begroeting: "Goeiemorgen, boeken."

Hij vertelt me dat bij een kop koffie en ik geloof hem op zijn woord, ook al omdat hij me enkele ogenblikken eerder bekend heeft dat zijn vak volgens hem het beste vak is dat er bestaat en hij echt niet zou weten wat hij anders zou doen met zijn leven. Toch is hij, zoals zovelen, een beetje in het boekenvak ingerold. "ik was net aan mijn tweede wereldreis begonnen," zegt hij wat verlegen, "en ik strandde de tweede dag al in Antwerpen. Ik raakte geboeid door deze stad en ging er zoveel mogelijk over lezen. Zo legde ik een uitgebreide verzameling Antwerpiana aan. Die wilde ik op een dag weer verkopen. En zo was ik opeens een handelaar in oude boeken."

Oude boeken, die twee woorden zullen meer dan eens vallen deze namiddag, en ze staan ook in nette letters boven Erik Tonens prachtige vitrine geschilderd. Heeft hij nooit gedacht aan een mysterieuzere naam voor zijn zaak dan gewoon "Erik Tonen"? Hij haalt de schouders op. "Waarom zou ik? Ik vind dat ik een mooie naam heb en dus gebruik ik die. Ik toon hier oude boeken en wie dat, die wil mag ze kopen." Wat insluit dat zijn hart soms breekt wanneer een klant aan de haal gaat met een boek dat hij zelf graag had gehouden – een fenomeen waar iedereen in de antiquarische boekenbranche wel een last van heeft – maar de conclusie klinkt nuchter: " Eenmaal je de keuze hebt gemaakt dat je boeken gaat verkopen, moet je daar niet over zeuren. In het woord boekhandel zit zowel boek als handel."

En om een handel enigszins te laten draaien, moet er nu eenmaal af en toe iets verkocht worden. Dat lijkt ook wel te lukken. Erik Tonen beschikt over een even trouw als onderlegd publiek en zo te oordelen is de klandizie nog aardig ook. Een Engelstalig meisje komt zeggen dat geen boeken gaat kopen, maar wel even wil melden dat ze Antiquariaat Erik Tonen "such a lovely shop vindt" en kort daarop stapt ook een Antwerpse jongeman binnen die de ondergetekende spontaan een boek aanbiedt waarin hij keurig "Vanwege Matthijs, uit genegenheid" schrijft.

Ik ben ontroerd en sta perplex. Maar de boekhandelaar komt me ter hulp. " Mensen die boeken kopen, zijn bijna altijd aardige mensen," zegt hij. En ik antwoord dat het wellicht waar is, omdat ik bijvoorbeeld nog maar weinig van voetbalhooligans gehoord heb.

Op die ene Angelsaksische passante na zie ik alleen maar mannen in de winkel vandaag. De enige vrouwelijke aanwezigheid is de stem van Edith Piaf op de radio, al is het ook mogelijk dat die komt overgewaaid uit de gezellige fransige bistro, die het belendende pand betrekt. Houden vrouwen dan niet van oude boeken?

"Toch wel," lacht Tonen. "Maar ze weten gewoon veel beter wat ze willen, en daarom blijven ze doorgaans veel minder lang in de winkel hangen. Ze komen binnen en vragen naar een titel. Als ik hem niet heb, zijn ze meteen weg en als ik hem wèl heb, kopen ze hem en zijn ze ook meteen weg. Van sommige mannen heb ik de indruk dat ze hier uren rondhangen... Niet dat het me stoort, hoor!"

Er valt ook wel wat te besnuffelen in deze schatkamer. Een reisje langs www.erik-tonen-books.be en de bijbehorende zoeklijst leert bovendien dat wat hier op de rekken staat maar een fractie is van wat deze als dilettant begonnen, maar nu meer dan professionele boekenverkoper ( en eminent lid van de International League of Antiquarian Booksellers) in de kluizen heeft.

Heeft hij ook een boekenverkopersdroom? Een stuk dat hij absoluut in huis wil hebben? Er volgt een stilte. En dan een geheimzinnige glimlach. Vervolgens gaat Tonen over tot bekentenis: "Mijn droom is binnen," zegt hij. En dan volgt weer een stilte. " Maar hij moet straks ook weer buiten."

Het kleinood waarover het gaat, is een vijftiende – eeuwse getijden- en gebedenboek van Franse herkomst, wellicht uit het aartsbisdom van Rouen. Het ziet er indrukwekkend uit en de prijs is dat ongetwijfeld ook, al zijn experts het erover eens dat de prijzen voor antieke boeken in dit land nog redelijk kunnen worden genoemd. De vraag of de ontdekking van dit wonderbare object gepaard ging met een kleine vreugdedans, wordt met een bevestigende hoofdknik beantwoord.

Beschouwt hij zichzelf na al die jaren ook als een expert? Nee, maar zoetjes aan wel als een groot kenner.

En die tweede wereldreis, gaat hij die ooit afmaken, wil ik ter afsluiting weten. Weer die glimlach. Hij overziet zijn boeken en zegt, wijs: "Ik maak hier dagelijks wereldreizen. In mijn hoofd."

Verschenen in De Standaard, 2 mei ‘03 door Marc Didden.